Het onderzoekstraject KUSTVISIE is nu afgerond. Op maandagnamiddag 5 juni 2023 vond het eerste Infomoment plaats in het gemeentehuis van Koksijde. Deze grootschalige studie zal deze week ook op drie andere infomarkten besproken worden. Tijdens het Infomoment konden mensen informatie krijgen over de alternatieven, onderzoeksmethoden en het verdere project van KUSTVISIE.
Helaas was er maar matige belangstelling voor dit belangrijke onderwerp, wat jammer is, gezien de degelijke expertise die aanwezig was. In tegenstelling tot wat vaak op Facebook wordt verspreid, waren dit geen valse informatie. Op basis van het onderzoek hoeven de vastgoedeigenaren aan de Westkust zich de komende 100 jaar geen zorgen te maken, zelfs niet bij een extreme stijging van de zeewaterspiegel van 3 meter. De Vlaamse regering zal de bescherming van de “woningen” (niet vakantieparken) aan het zeefront garanderen, met name ten minste tot 2100.
Er zijn twee soorten gevaren: ofwel doorbraak in de vier Vlaamse kusthavens en Duinkerke, die via de polders onze gemeente kunnen overstromen (niet besproken in dit artikel), ofwel directe overstroming via de kustlijn, ter hoogte van de duinen en de strandpromenades.
De KUSTVISIE stelt het beleid vast om overstromingen tegen te gaan door middel van (hybride) strandduinen, zelfs bestand tegen een zogenaamde 1000-jarige storm. In dit artikel beperken we ons tot de maatregelen die genomen moeten worden in De Panne om een doorbraak van het strand te voorkomen. Het blijkt mogelijk te zijn om een dergelijke doorbraak te vermijden door middel van een grotendeels zachte kustverdediging. Hiervoor zal veel zand nodig zijn, maar er is genoeg zand in de Noordzee. Natuurlijk zullen het uitzicht op zee vanaf de strandterrassen en de onderste appartementen beperkt worden. Ook de inrichting van het strand, tussen de promenade en de vloedlijn, zal aangepast moeten worden.
1. Algemeenheden
Het onderzoekstraject “Alternatieven KUSTVISIE” van de Vlaamse overheid is succesvol afgerond na anderhalf jaar. Ongeveer 90 belanghebbenden, waaronder de gemeente De Panne (vertegenwoordigd door Luc Anno), hebben aan dit onderzoek bijgedragen. Na maanden van onderzoek en discussies zijn er nog twee kansrijke alternatieven overgebleven voor de strandzones in De Panne: “Ter plaatse” en “Zeewaarts”. Alleen met deze alternatieven lijkt het haalbaar om op lange termijn onze kust te beschermen en tegelijkertijd aantrekkelijk te houden voor iedereen. Dit onderzoekstraject is tevens het startpunt om de komende twee jaar een “Vlaams Strategisch Beleidsplan Kustvisie” op te maken.
Het onderzoekstraject Kustvisie bouwt voort op het Masterplan Kustveiligheid van 2011, opgesteld door het Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust (MDK). Dit masterplan beschermt onze kust tot minstens een zeespiegelstijging van 30 cm (ten opzichte van 2000) tot 2050 bij een 1.000-jarige storm. Enkele voorbeelden van maatregelen uit dit masterplan zijn de strandsuppleties en de bouw van een stormvloedkering in de haven van Nieuwpoort.Lees eerste opspuiting in DP>>>.
Echter, de zeespiegel zal na 2050 verder blijven stijgen, en men verwacht zelfs dat de snelheid van deze stijging zal toenemen. Daarom is er behoefte aan een nieuw strategisch beleidsplan, genaamd “KUSTVISIE”, dat verder reikt tot 2100 en rekening houdt met grotere stijgingen van de zeewaterspiegel. In het ergste geval kan de stijging zelfs oplopen tot 3 meter, vandaar dat scenario’s van +1 m, +2 m en +3 m worden bestudeerd. Men vermoedt dat de stijging in 2100 tussen de 30 en 140 centimeter zal liggen.
Het recent afgeronde co-onderzoekstraject, dat in 2021 is gestart, is een eerste stap in dit proces. Gedurende anderhalf jaar is er hard gewerkt om alle verschillende alternatieven te evalueren en te optimaliseren. Experts uit verschillende vakgebieden, zoals economie, toerisme, recreatie, natuur, demografie en duurzaamheid, zijn bij het onderzoek betrokken geweest. Uit al deze alternatieven zijn alleen de “Ter plaatse” en “Zeewaarts” alternatieven overgebleven als kansrijk voor de strandzones. Bij het “Ter plaatse” alternatief blijft de laagwaterlijn waar deze nu is. Bij het “Zeewaarts” alternatief verschuift de laagwaterlijn op lange termijn ongeveer 100 meter richting de zee.
Nu rijst de vraag hoe we deze plannen moeten implementeren.
Misschien is het een goed idee om de plannen geleidelijk stap voor stap uit te voeren, of misschien kunnen we grotere stappen nemen? Het “Zeewaarts” alternatief lijkt veelbelovend omdat het ons de mogelijkheid geeft om duinen te creëren en zelfs de strandbreedte iets te verbreden.
In beide alternatieven zullen we waarschijnlijk reeds vóór 2060 de duinen en dijken op bepaalde plaatsen, zoals De Haan-Wenduine, moeten verhogen en verbreden. En daarna? Misschien moeten we ook iets doen in Oostende. Maar maak je geen zorgen, we hebben nog genoeg tijd om alles tot in de details uit te werken. Het onderzoekstraject is afgerond, maar nu begint het echte werk pas.
Minister Lydia Peeters heeft al aangekondigd dat er in 2023-2024 een strategisch beleidsplan zal worden opgesteld op basis van de twee overgebleven alternatieven. Het publiek krijgt de kans om zijn stem te laten horen tijdens verschillende inspraakmomenten in 2023 en 2024.
Tijdens dit traject zullen ook meerdere aanbevelingen worden gedaan, vooral om rekening te houden met de effecten van klimaatverandering en verder te kijken dan alleen zeespiegelstijging. Er wordt gevraagd om een overkoepelende strategische beheervisie voor de duinen en stranden op de lange termijn (tot 2100) en een concreet actieplan voor de komende tien jaar.
2. Wat zijn de gevolgen voor De Panne?
2.1. Westhoekduinen (kustvak 1)
(TAW=Tweede WaterPassing van sinds 1946 = t.o.v. gemiddeld LW niveau te Oostende (in Frankrijk: gemiddeld zeeniveau te Marseille nul = 1,82 m hoger baan TAW. In Nederland NAP nul =2,33 m hoger dan TAW)
Conclusie: De Westhoekduinen moeten niet met dijken worden beveiligd. We kunnen zelfs in het scenario Ter Plaatse voldoende zandopspuitingen van de zeereepduinen gebruiken om tot 3 meter zeespiegelstijging te beveiligen.
Er zijn ook besprekingen met Frankrijk om geleidelijk de duinvoet te laten aansluiten op de Franse maatregelen, omdat discontinuïteit in de kustlijn niet duurzaam is en met stormen en getijstromingen zou worden afgevlakt.
Het is belangrijk op te merken dat bij een zeespiegelstijging van bijvoorbeeld 1 meter, zelfs zonder zandopspuitingen, de vloedlijn automatisch met 1 meter stijgt. Dit komt door de voortdurende afslag door stormen en natuurlijke aangroei tijdens rustige perioden, zoals de zomer. Na een storm op een opgespoten strand zien we duidelijk het ontstaan van “klippen”. Het weggeslagen zand verdwijnt niet, maar zet zich onder water af op de vooroever. Metingen hebben aangetoond dat na 2 tot 3 maanden rustig weer ongeveer 70% tot 80% van dit weggeslagen zand zich opnieuw aan de vloedlijn afzet. Bij elk hoogtij, tijdens rustig weer, spoelt er telkens minder zand weg bij opkomend tij dan er wordt afgezet bij afgaand tij. Dus bij elk hoogtij is er een kleine zanddepositie, zolang er sediment (zand) in het zeewater aanwezig is. Dit nieuwe zand wordt later door landwaartse stormen naar het hoogstrand en de duinen geblazen, waar het wordt afgeremd door de duinvegetatie.
Zo is ons strand in de afgelopen 8000 jaar ongeveer 16 meter gestegen, en dit wordt de natuurlijke strandverhoging genoemd.
2.2 Ter hoogte van de “wandeldijk” of “duinvoetversteviging” (kustvak 2)
Het is duidelijk dat de huidige “wandeldijk” of “duinvoetversteviging” geen zin meer heeft op de lange termijn. Het Maritiem Dienstverleningscentrum (MDZ) heeft dit al meer dan 10 jaar geleden opgegeven als niet zinvol voor een verbeterde kustverdediging. Lees oud artikel>>>>.
De dijk is ook niet stevig gebouwd en heeft slechts een hoogte van 7 meter boven TAW, terwijl de Zeedijk DP 9,6 meter TAW is. Op dit moment wordt de dijk minimaal onderhouden om toeristische redenen, maar dit zal slechts voor een beperkt aantal jaren zijn. MDK zal zelfs op drie plaatsen van de helling een test uitvoeren met verbeteringen voor de oplopende bescherming. Intussen vormt de dijk een storend element in de natuurlijke opbouw van strandduinen. Op de lange termijn zal deze dijk volgens de filosofie van de Kustvisie volledig onder het zand komen te liggen, zowel in het scenario “Ter Plaatse” als “Zeewaarts”. Het monument zal op de lange termijn (zeker niet vóór 2060) midden in de opgespoten duinen komen te staan. Dergelijke dijkconstructies hebben een levensduur van maximaal 50 jaar, dus MDK heeft een positief advies gegeven voor de eerste 50 jaar van de bouw van het Westerpunt.Lees inhuldiging>>>
De zeereepduinen tussen het Vissersdorp en het Leopold I-monument zijn eigendom van de gemeente DP. Alleen de drie meest westelijke gebouwen hebben nog duinen tussen de noordgevels en het strand. Deze duinen moeten worden verhoogd, zelfs volgens het huidige Kustveiligheidsplan. Daarom zal MDK waarschijnlijk deze duinen opkopen om ze later te kunnen verhogen. Aan de oostelijke kant werden deze duinen destijds onder druk van burgemeester Versteele overgedragen van de onverdeelde eigenaars van de Westhoekverkaveling aan de gemeente DP (nu onder het Duinendecreet, waar nu het zeilwagencentrum is). Deze zullen waarschijnlijk in de toekomst overgaan naar de Vlaamse Regering voor natuurbeheer en zandopspuiting. Het onbebouwde stuk tussen deze twee zones (voor het REWA project) is al aangekocht door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) als gevolg van het Duinendecreet van 1993.
Conclusie: ook hier zal de bescherming voornamelijk gebeuren door zandopspuiting. De huidige “wandeldijk” zal uiteindelijk verdwijnen onder het zand. Een nieuwe wandelweg kan landinwaarts van de verhoogde zeereepduinen (is voorzien in het beheersplan “De Duinen en de Bossen van De Panne”). Dus hier afwachten.
2.3. De Panne bebouwing (kustvak 3)
Opmerking: In De Panne is de Strandpromenade zeer laag nl 9,6 m TAW. cf Koksijde 10.9 m TAW ter hoogte van het Zavelplein, Oostduinkerke 9,7 m TAW, Nieuwpoort 11,4 m nieuwe Zeedijk, Westende aan de nieuwe Grasdijk 10,6 m, Middelkerke aan de nieuwe casino 11,4 m, Raversijde 10,1 m, Mariakerke: 9,5 m, de Haan 11,2 m, Wenduine 8,6 m, Blankenberge Pier 10,5 m, Zeebrugge 9,6 m, Knokke Albertstrand 9,6m).
Conclusie: Er is nog geen definitieve beslissing genomen over de keuze tussen de opties “Ter Plaatse” of “Zeewaarts”. Als er echter wordt gekozen voor de optie “Ter Plaatse”, zal er een stevige dijkversteviging nodig zijn die eventueel onder een strandduin kan worden verwerkt (zie figuur). Dit wordt een “hybride” oplossing genoemd, waarbij de stenen dijk gecamoufleerd kan worden onder de duin. Het uitzicht van de promenade of de glazen strandterrassen op gelijk niveau zal dan niet langer mogelijk zijn. Afhankelijk van de gekozen optie zal de ruimte tussen de promenade en de vloedlijn volledig heroverwogen moeten worden, inclusief strandcabines, “betonnen planché” en doorgangen naar het strand. Hoe dan ook zal de Vlaamse Regering zeker tot 2100 overstromingen kunnen voorkomen.
Onroerend goedontwikkelaars moeten dus niet panikeren.
2.4. Recreatiegebied ter hoogte van het Project Zeepark (Kustvak 4 )
De zeereepduinen vóór het Zilt-complex en de voormalige camping, is er een discussie gaande over het Zeepark-project. Lees>>>
Deze bestaande duinen maken geen deel uit van het immobilien project. Zoals in Kustvak 1 zou de bescherming hier ook voornamelijk kunnen gebeuren met zand. Echter, de Kustbescherming garandeert hier niet de beveiliging van het Zeepark-project, omdat het geen woongebied is maar een recreatiegebied dat zich vóór de “Veiligheidslijn” bevindt. Aangezien het project geen “woonfunctie” heeft, zal de Vlaamse Regering niet koste wat het kost de appartementen en het hotel van dit project verdedigen. Dit is ook zo met bijvoorbeeld de surfclub in Kustvak 3)
Conclusie: De bescherming van dit project is niet gegarandeerd en het uitzicht vanuit de tweede verblijfsappartementen kan mogelijk worden gehypothekeerd door een verhoging van de bestaande duinen van MDK. Zou het niet beter zijn dat ook deze strandduinen worden opgekocht door de Vlaamse Gemeenschap, net zoals alles aan de westkant van DP (Kustvak 1 en 2)? Misschien kan er een planschadevergoeding worden overwogen zoals destijds voor het Rewa project in Kustvak 2.
2.5. Voorgestelde maatregelen
Besluit: Aan de Westkust worden geen harde maatregelen zoals dijken voorgesteld om het zandige karakter van het gebied te behouden. Daarom worden er alleen hybride maatregelen of duinen voorgesteld binnen de Kustvisie.
(Hybride maatregelen combineren harde maatregelen zoals dijken met zachte maatregelen zoals duinen. Een voorbeeld hiervan is de Grasdijk in Westende. Hybride maatregelen hebben minder ruimte nodig dan beschermende duinen, maar hebben een grotere ruimtelijke impact dan dijken.
Er is voldoende zand beschikbaar voor alle werkzaamheden, zowel voor het verhogen en verbreden van de stranden als voor het onderhoud achteraf.
3. Planning
Op korte termijn zullen mensen niet veel merken omdat onze stranden al beschermd zijn tegen een stijging tot 30 centimeter. Kustvisie richt zich op de lange termijn, wanneer de zeespiegel meer dan 30 centimeter stijgt. Sommige gebieden zullen eerder actie vereisen dan andere. Bijvoorbeeld, in Wenduine moet relatief snel actie ondernomen worden, terwijl andere plaatsen al klaar zijn voor een stijging tot 2 meter. De timing en acties zijn afhankelijk van de locatie.
Voor beleidsmakers in De Panne is het nu al nodig om hun toekomstvisies te vergelijken met de twee voorgestelde alternatieven, zoals het verbreden van de promenade, de strandterrassen, de “betonnen planché” en het Westerpunt.
Het doel is om tegen eind 2024 een voorkeursalternatief te hebben voor alle strandzones en havens. Hiervoor worden nog verschillende onderzoeken uitgevoerd, waaronder
1. een plan-MER,
2. een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) en
3. onderzoeken naar veiligheid, ruimtelijk ontwerp, zandbeschikbaarheid, afwatering, zoutindringing, ecosysteemdiensten, op de natuur gebaseerde oplossingen, nautisch onderzoek en bouwtechniek.
Planning
– Van 2 mei tot 2 juli 2023 kan iedereen schriftelijk reageren op de onderzoeksnota met kennisgeving. In de onderzoeksnota staat wat men verder zal onderzoeken, en hoe men dat zal doen.
– Begin 2024: Openbaar onderzoek beleidsplan
– Vanaf eind 2024. Definitieve vaststelling van een Beleidsplan tot 2100 met aandacht voor ecologie, economie en toerisme
– Opstelling concreet Actieplan voor de beperkte periode 2025-2035
4. Toetsmethodiek duinen en dijken
De maatgevende storm waarbij de veiligheid wordt afgetoetst en die de waterstanden en golfcondities bepaalt, heeft een terugkeerperiode van 1000 jaar, gelijkaardig aan de methodiek voor het Masterplan Kustveiligheid.
De hydraulische randvoorwaarden voor de maatgevende storm (1000-jarige storm) staan, per kustsectie, in het Hydraulische Randvoorwaardenboek. Voor elk van de secties zijn verschillende waterstanden (getij) en golven (hoogte en periode ter hoogte van de -5 m TAW dieptecontour of 1500 m loodrecht t.o.v. de kust) bepaald voor verschillende zeespiegelstijgingen. Het verloop van de waterstand tijdens de maatgevende storm, symmetrisch en een tijdsduur van 45 uur, wordt weergegeven in onderstaande figuur
De waterstanden en golfcondities zijn aangepast om rekening te houden met de zeespiegelstijgingen van +1 m, +2 m en +3 m
De kust wordt onderverdeeld in strandzones in dijk- en duinprofielen. Daarop wordt de e Coastal Safety Tool toegepast. (zelfde methode vals voor de 6-jaarlijkse veiligheidstoetsing voorzien in het Masterplan Kustveiligheid. Eerst wordt de strand- en duinafslag bepaald en om dan de hoeveelheid overslag over dijken en duinen te kwantificeren. Voor de gebruikte veiligheidscriteria lees 3.3.2>>>>
De kust wordt in 40 ‘kustvakken’verdeeld, die zijn bepaald op basis van morfologische en ruimtelijke kenmerken. Per zone werden de veiligheidsberekeningen uitgevoerd. Meer uitleg>>>
Deze alternatieven staan nog niet vast. Ze geven een indicatie van de ruimte die nodig is. Ze vormen een pakket aan inspiratie voor toekomstige beleidsmakers om weloverwogen keuzes te maken.
6. Nieuwe hybride Promenade te Westende
In 2021-2022 werd een volledig nieuwe Zeedijk, nu Promenade genoemd, aangelegd op twee verschillende manieren. In het centrum, ten westen van het Rauschenbergplein, werd gekozen voor een harde Zeedijk over ongeveer 40% van de lengte, genaamd GDU (Golfwerende Dijk Uitbouw). Aan beide zijden ervan werd een bredere zachte strandduin aangelegd met een half verhard wandelpad, genaamd “Grasdijk”. Om de stijging van de zeewaterspiegel op te vangen, zal de duin breder moeten worden.
Dit project was kostbaar en werd grotendeels gefinancierd door de Europese Commissie en de Vlaamse regering, met name de Dienst Maritieme Dienstverlening en Kust (MDK) als kustverdediging.
Deze realisatie vond plaats vóór de KUSTVISIE, maar beide varianten “Ter Plaatse” en “Vooruit” worden duidelijk geïllustreerd. Ook de schepen Wim Janssens heeft destijds deze werf bezocht. Misschien kan dit project dienen als inspiratie voor de nieuwe Promenade in De Panne in de komende gemeenteraadsperiode.
Opmerkingenn t.o.v. DP:
1. De promenade is merkelijk breder 10 á 15 m (t.o.v. van momenteel in DP 8 m denk ik). Het vorig project voor een nieuwe Zeedijk in DP was ook de helft breder.
2. In Westende blijven de Zeedijkterrassen op de Zeedijk, maar anders geschikt en ook met mooie glazen windschermen zoals momenteel in DP. Bij ons staan die terrassen op het strand en zijn de laatste jaren ferm uitgedeind richting zee. Te Malo aan Zee worden beide varianten toegelaten: op de promenade en naast de dijk (op verhoogd platform). Daar ook is de nieuwe dijk veel breder dan voordien. MOOI.
3. op de 3 bovenstaande promenades zijn fietsers toegelaten (stapvoets). Te Westende is de GDU voordijk verboden voor alle fietsers (ook gocarts). Het grasduinwandelpad is maar met schelpenzand bestraat. Dus rolstoelen met brede banden nodig.
Lees ook “café aan Zee” “Duin voor Dijk” in villa Doudou. Lees ook voorstel DE BLIEDEMAKER>>>
Voor De Panne zijn er twee alternatieven voorgesteld voor de inrichting tussen de Promenade en de hoogwater vloedlijn.
Het eerste alternatief, genaamd “Ter Plaatse”, vereist al “harde constructies” vanaf een zeespiegelstijging van 1 meter. Dit betekent dat er al op relatief korte termijn fysieke infrastructurele maatregelen nodig zouden zijn om de kust te beschermen.
Het tweede alternatief, genaamd “Zeewaarts”, stelt voor om alles op te lossen door middel van verhoging van de strandduinen. Dit houdt in dat er geen directe harde constructies nodig zouden zijn, maar dat de duinen breder en hoger zouden worden gemaakt om de stijgende zeespiegel te weerstaan.
De keuze tussen deze twee alternatieven hangt af van verschillende factoren, zoals de verwachte zeespiegelstijging, de ruimtelijke impact en de kosten van de maatregelen. Uiteindelijk zal er een beslissing worden genomen over hoe de inrichting tussen de Promenade en de hoogwater vloedlijn in De Panne zal worden aangepakt.
DE BLIEDEMAKER 
Mooie samenvatting José van die belangrijke studie. Veel van de voorgestelde maatregelen zijn overgenomen uit het masterplan Kustveiligheid, of bouwen erop verder. Hoe lang pleiten we al niet voor de afbraak van die vermaledijde duinvoetversterking die elke natuurlijke duinvorming in de kiem smoort. Zie je weer nav de aanhoudende NO wind de voorbije weken.
Groot verschil in aanpak met het Kustveiligheidsplan uit 2011. Was destijds hoofdzakelijk een MDK project. Nu veel breder gedragen. Ook de aspecten Milieu en Economie zullen meegenomen worden in het uiteindelijk Beheerplan op lange termijn en in het Actieplan 2025-2035. Alle kustgemeenten hebben moeten verklaren mee te werken en zullen een standpunt moeten innemen. Ook sterk gericht naar Inspraak door de burgers. Zie ook hun verzorgde website.
De “wandeldijk” is niet belangrijk in de visie. Zal moeten verzanden. Hoe?
Beste ‘Bliedemaker’
Dank om deze info te publiceren.
Heb jammer genoeg het infomoment gemist en deze publicatie is dus zeer welkom
Prachtige samenvatting – spijtig dat men bij de kustverdediging tegen de gevolgen van de klimaatwijziging geen gebruik maakt van de ligging van de Vlaamse Banken. Zo kan men vanaf Koksijde gebruik maken van de Broersbank naar de Franse grens toe een kustverdediging aanleggen middels een kunstmatig eiland. Enig probleem is de vloedschaar vanuit Frankrijk en mogelijks de verdragen met de buurtstaat ivm de kustwateren. Idealiter zou de optie zeewaarts de best optie zijn waardoor de afschuwelijke wandeldijk verdwijnt.
Deze optie werd bestudeerd maar werd definitief verworpen. Zie bespreking in het uitgebreid rapport.
Ik herinner me 1 nadeel nl de verslibbing van de zeestrook tussen de eilanden en het huidig strand ingevolge de meer rustige zee. Zo toeristisch een drama zijn.
Ik denk dat men niet voldoende creativiteit aan de dag heeft gelegd voor deze optie. Men had verschillende opties zoals bv een getijdenbinnenzee die afgesloten kon worden – volledig gesloten water – aanleg jachthaven in zee enz… met goede plannen zou een dergelijk project een toeristische attractie zijn. Ik vermoed dat een dergelijke project gewoonweg te duur zou zijn voor ons land. Het gebied zou uitstrekken van Ster der Zee tot aan de Franse grens.